فایل تعريف واژه بازار در ايران و كاركرد آن
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته اقتصاد (آموزش_و_پژوهش)
تعريف واژة بازار
بازار به معني محل خريد و فروش و
عرضه كالاست. واژة بازار بسيار كهن است و در برخي از زبان ها كهن ايراني وجود داشته است. بازار در
فارسي ميانه به صورت وازار و با تركيب هايي مانند وازارگ ( بازاري) و وازارگان (بازرگان)
به كار مي رفته، و در پارتي به صورت واژار مورد استفاده قرار گرفته است. اين واژة
ايراني به زبان برخي از سرزمين هاي كه با ايران تبادلت بازرگاني داشتند مانند
سرزمين هاي عربي، تركي، عثماني و برخي از كشورهاي اروپايي، راه يافته است.
دهخدا اظهار داشته كه بازار از واژة
پهلوي واكار اخذ شده است. واژة فرانسوي بازار از پرتغالي گرفته شده و آنان اين
واژه را از ايرانيان گرفته اند. در زبان فارسي بازار به عنوان اسم مكان به معني
محل خريد و فروش كالاست و با وجود آن كه اين واژه امروزه بيشتر دربارة بازارهاي
دائمي، اصلي و قديمي شهرهاي كهن و تاريخي به كار مي رود، در گذشته گاه به صورت
ساده و گاه با پيشوند يا پسوندهايي به معني مكان خريد و فروش به طور مطلق بوده
است. واژة بازار در ادبيات فارسي مفهومي وسيع و گسترده دارد و به معي محل شلوغ و
پر ازدحام، اعتبار و اهميت اشخاص و غيره به كار مي رفته است.
بازار در دوران اسلامي
شهرنشيني در دوران اسلامي گسترش
يافت و بسياري از شهرهاي كوچك قديميتوسته يافتند و شماري شهر جديد در برخي از
نواحي كشور به ويژه در نواحي مرزي يا ارتباطي ساخته شد. در بعضي از شهرهاي جديد
مانند كوفه و بصره فضايي باز براي بازار در نظر گرفتند كه فروشندگان و كسبه ابتداي
روز به آنجا مي رفتند و بساط خود را در هر جا كه مي يافتند پهن مي كردند و تا
هنگام شب مي توانستند در آنجا باشند. به عبارت ديگر فضايي به صورت بازارگاه در نظر
گرفته مي شد كه جاي ثابتي براي افراد وجود
نداشت، اما به تدريج و پس از گسترش يافتن اين شهرها، كم كم فضاهايي به صورت دكان
هاي ساخته شده در بازار بنا گرديد و بازاري دائمي در بخشي از شهر شكل گرفت.
بر پاية اطلاعات موجود درمنابع
تاريخي، از اواخر قرن اول هجري به بعد در بسياري از شهرهاي جديد و كما بيش همه
شهرهاي قديمي بازارهايي دائمي با فضاهاي ساخته شده وجود داشت. در اين نوع بازارها
هرصنف در بخشي از راستة اصلي يا در يكي از راسته هاي فرعي جاي داشت و هر نوع كالا
در محل معيني عرضه مي شد. هنگامي كه حجج در سال 85 هـ ق شهر واسط را مي ساخت، براي
هر صنف در بازار راستة جداگانه اي در نظر گرفت. البته پيشينة راسته هاي تخصصي در
بازار و استقرار پيشه وران هر صنف در كنار يكديگر چه در ايران و چه در عربستان به
پيش از اسلام مي رسد.
قرن اول هجري، دوره اي درخشان در
توسعة بازارهاي شهري در ايران به شمار نميآيد، زيرا هيچ حكومت ايراني قدرتمندي شكل
نگرفته بود كه بتواند اركان زندگي و ساختار شهري را به نحوي مطلوب گسترش دهد. اما
از قرن سوم به بعد به تدريج با روي كار آمدن حكومت هاي ايراني و محلي براي ادارة
كشور، فعاليت هاي اقتصادي و در پي آن توسعه و عمران شهري به صورت قابل ملاحظه اي
رونق يافت. طاهريان، ديلميان و سامانيان از نخستين حكومت هاي ايراني بودند كه
اقدام هايي مؤثر براي پيشرفت كشور انجام دادند. در دورة غزنويان و سلجوقيان نيز به
سبب وجود حكومت هاي مقتدر اقتصاد ملي شكوفا شد و فرهنگ و هنر ايراني بيش از بيش
مورد توجه قرار گرفت. در منابع تاريخي مربوط به قرن هاي چهارم تا ششم قمري مانند
حدود العالم من المشرق الي المغرب، صوره الارض، المسالك و الممالك، تاريخ بخارا،
راحه الصدور و آيه السرور، سفرنامه ناصر خسرو، مطالب فراواني دربارة افزايش توليد
انواع صنايع دستي در شهرها و حتي برخي از روستاهاي بزرگ افزايش توليد انواع صنايع
دستي در شهرها و حتي برخي از روستاهاي بزرگ و صادرات آن به شهرهاي كشورهاي ديگر
وجود دارد. براي مثال پارچه هاي كتاني كازروني چنان شهرت داشت كه تا مناطق دور دست
جهان اسلام گاه تا ده دست خريد و فروش مي شد بدون آنكه بسته هاي آن را باز كنند و
تنها مهر و نشان كارگاه هاي كازرون كافي بود. همچنين گفته اند در شهر كوچك تون در قرن پنجم چهار صد
كارگاه زيلو بافي وجود داشت.
بازارهاي شهرهاي بزرگ در اين دوره
بسيار توسعه يافتند. ناصر خسرو در هنگام سفر به اصفهان در قرن پنجم گفته است كه در
بخشي از بازار اصفهان، دويست طرف براي تبديل پول يا پرداخت براي حضور داشتند و در
بصره نيز صرافان نقشي مهمي در اقتصاد شهر ايفا مي كردند.
در قرن هفتم در پي حمله مغول بسياري
از شهرها ويران شد و اقتصاد كشور دچار انحطاط شد. در دورة ايلخانان، با تدابير
برخي از وزرا و انديشمندان ايراني مانند خواجه رشيد الدين فضل الله، اصلاحاتي در
زمين هاي اقتصادي و اجتماعي صورت گرفت. خواجه رشيدالدين شهري كوچك به نام ربع
رشيدي در نزديكي تبريز ساخت كه سي هزار خانه، هزار و پانصد دكان، بيست و چهار
كاروانسرا، شماري مسجد، مدرسه، حمام، كارگاه رنگرزي، دارالضرب و كارگاه كاغذ سازي
داشت.
در دورة تيموريان اقداماتي عمراني در برخي نواحي
كشور به ويژه نواحي شرقي صورت گرفت و بازارهاي شهرهايي مانند سمرقند، بخارا، مرو،
هرات و مشهد و بعضي از ديگر شهرهاي بزرگ كشور گسترش يافتند و بناهاي بيشماري شامل
كاروانسراها.مسد و مدرسه در كنار آنها ساخته شد.